Het is een ramp natuurlijk, maar ook een soort Alice in financieel wonderland, zoals de beurs ons in april liet zien. Terwijl we straks voorzichtig uit onze schulp kruipen, kijken we om ons heen om te zien in wat voor een wereld we terecht zijn gekomen. Zal alles nog het zelfde zijn: werken, reizen, vrienden en familie ontmoeten en vasthouden? Nog even niet of nog langer niet? En wie houdt ons financieel vast? Opvallend in onze tamelijk liberale markteconomie is de hernieuwde rol voor de overheid. Vadertje staat moest wel helpen, daar hielp geen lieve moer meer aan. We liggen aan het collectieve infuus, al hopen we weer snel op eigen benen te staan.
Nog steeds wat versuft staarden we naar buiten, naar de eindeloze zonneschijn en naar beurskoersen, die bijna net zo rap weer opveerden als ze even daarvoor waren ingestort. Het was nog net geen flash crash, nee, dit was toch heus echt wel fundamenteel gedreven. Maar hoe zit het met de financiële positie van bedrijven, van landen, van hele regio’s: wie gaat straks de rekening betalen van deze gigantische steunoperaties? Daarover is het toch vooral stil geweest, maar de politieke discussie kan nooit ver meer weg zijn.
Laten we top-down beginnen. Zijn het de centrale banken of vooral de overheden, de belastingbetalers dus, die dit mogen ophoesten? Soms krijg je het idee, dat zo’n centrale bank iets heeft van “deus ex machina”, iets goddelijks, dat plots, als een bliksemschicht van boven komt en dan gratis geld uitdeelt. Een centrale bank is immers ook een geldscheppende instelling en ach, al gaat haar balans dan van 2 of misschien wel naar 10 triljoen (10.000 miljard), daar merken we toch zelf niets van? Zeker, dat klopt, althans, zolang ie zelf niet omvalt.
En wat koopt zo’n centrale bank dan zoal? Anders dan burgers, die vooral WC-papier inslaan tijdens een crisis, koopt een centrale bank dingen waar vooral een luchtje aan zit. Zaken, die u vaak niet in huis wilt halen. En als u daartoe bereid bent, dan wilt u er een flinke rente voor terug: Italiaans schuldpapier bijvoorbeeld, of in Amerika allerlei vormen van bedrijfsleningen, die even flink uit het lood waren geslagen. Een centrale bank heeft daarbij het voordeel dat beleggers haar vaak volgen: joepie, de Fed grijpt in! Nu durven wij ook weer. En zo ontstaat vaak een ommekeer in beleggerssentiment, kunnen credit-spreads weer dalen en aandelenkoersen zo indirect ook weer verder herstellen. Maar zijn daarmee de fundamenten voor die bedrijven plotsklaps verbeterd? Nee, daarvoor moeten we toch echt eerst die hele economische machine weer op gang brengen. En dat is de volgende fase, die we nu in zullen gaan.
Een fase, waarin de rol van de overheid vooralsnog onverminderd groot zal blijven. En waarbij hulpprogramma’s verlengd zullen worden als we niet zo snel uit de startblokken zullen komen. Maar de rekening hiervan is zo ongekend groot, dat zelfs de meest linkse politici aarzelingen zullen krijgen bij het tempo waarin we onze staatsschuld nu opblazen. Menig bekende econoom liet al van zich horen: die staatsschuld zou geen enkel probleem zijn en de rente was toch 0% en het geld was dus vrijwel gratis. Nu nog wel ja, maar hoe zou dat over een aantal jaar zijn, als we die staatsleningen weer moeten herfinancieren? U mag het zeggen. Maar gratis geld, dat bestaat niet, ook niet als de overheid jouw bedrijf (deels) nationaliseert. Zo komt ook de private zeggenschap over lonen, winsten, maar ook over strategie, in collectieve handen. Dat is een forse verschuiving in onze marktordening.
We gaan dus een nieuwe wereld tegemoet, waarin de overheid ons zal gaan vragen wat terug te doen. Niet meteen hoor, eerst moet die economie weer herstellen. Maar later, vooral na verkiezingen, zullen bedrijven meer belasting over hun winsten moeten betalen. En burgers ook een duit in het zakje moeten doen. Het is net als wakker worden na een operatie, wanneer de verdoving zo’n beetje is uitgewerkt. Dan voel je toch echt dat er iets gebeurd is.
Maar nu eerst dat herstel, dat al voor een flink deel is ingeprijsd in beurskoersen. We schaafden daarom al ietsje af van de aandelen-aankopen, die we in het heetst van de strijd hebben gedaan. Er komt nog een lastige tijd aan, van veelal slechte macro-economische en bedrijfsberichten. We vermoeden dat de slechtste cijfers dit komende, tweede kwartaal, naar buiten zullen komen. Onzeker is of beurzen het vizier op het economisch herstel, met name dat van 2021 zullen houden. Een V-shaped recovery van beurzen stoelt op de verwachting van een V-shaped recovery van economische activiteit en van bedrijfswinsten. Met als grootste risico dat politici het nog niet aandurven en we langer in de startblokken moeten blijven staan.
En als de rat-race dan weer wordt hervat, zal die lange tijd over lage rente-hordes gaan. Aan centrale banken zal het niet liggen: de ECB verlaagde de rente voor bankleningen eind april tot -1% en ook de Fed heeft aangegeven de korte rente net zo lang laag te houden totdat het herstel vaste grond onder de voeten zal hebben gekregen. Hoe de markt op het aanbod van langlopende staatsleningen zal reageren als centrale banken zijn opgehouden met kopen, is een ander verhaal. Net zoals de banken, die ons helpen met nieuwe of extra hypotheken, maar toch alvast de rente even hebben opgeschroefd. En als uw makelaar of projectontwikkelaar u vertelt, dat de situatie op de huizenmarkt nog altijd even zonnig is als toen, heel lang geleden, in februari 2020, denk dan nog even aan die bijna 1 miljoen ZZP-ers in Nederland, die net als vele andere ondernemers proberen van deze shell-shock te herstellen. U kunt er gerust vanuit gaan dat een flinke groep kopers even is afgehaakt en vraagprijzen niet meer zo vaak overboden zullen hoeven worden. Ook het aanbod van huizen zal toenemen en haast hoeft u naar mijn bescheiden mening niet te maken.
Wij maken nu ook even geen haast meer: dat deden we wel in maart en begin april, toen de uitverkoop helemaal los ging, en we zowel aandelen als bedrijfsobligaties, ja zelfs OG-aandelen insloegen. Nu zijn we ongeveer neutraal gepositioneerd, want we kijken ook tegen ons inziens neutraal gewaardeerde markten aan. Maar we blijven alert, de tijd voor zachtjes kabbelende markten is nog niet aangebroken.
En zo wensen wij ook u toe dat u weer goed uit de startblokken zult komen en dat in goede gezondheid kunt doen, op weg naar nieuwe activiteiten en hernieuwd elan.
DOOR: WOUTER WEIJAND, Chief Investment Officer
