Terugblikken is goed

10 mogelijke surprises

Terugblikken is goed, maar beleggen is vooral vooruitkijken. Buiten de bekende vergezichten en gebaande paden is het wellicht interessanter om na te denken over wat er ook helemaal anders zou kunnen gaan. Daarom beginnen we het nieuwe jaar met 10 mogelijke surprises en de eventuele consequenties voor financiële markten. We slaan er dus een slag naar. Noem het een dubbelslag, want zowel de surprise als de consequentie daarvan is wellicht een slag in de lucht. Centraal staat het risico op politieke verwijdering tussen en binnen staten: die lijkt actueler dan ooit.

Daar gaan we:

1.China glens?

Hoe we ook over die glens turen, wij westerse economen kunnen maar geen grip krijgen op dit immense en grotendeels gesloten land. Goede economische data en onafhankelijke lokale experts zijn schaars en dus veronderstellen we maar dat men daar wel keurig zal doormodderen, zonder al te grote hick-ups. Al weten we niet precies waarom, we gaan maar gewoon uit van de status quo: doorgroeien, misschien op een wat lager pitje, maar verder niets bijzonders. Dat is een hachelijke veronderstelling, te meer omdat China inmiddels de 2^e economie ter wereld is, na de VS.

Laten we ook eens doen alsof een flink deel van de financiële sector gaat bezwijken onder de immense schuldenlast van partijen aan wie nimmer (zoveel) krediet had mogen worden verstrekt. Waar het cliëntilisme en de politieke relaties het wonnen van het marktmechanisme en een prudent kredietbeleid. Dan volgt een implosie van de Chinese economie. Net als in Japan in de jaren ’90 zullen Chinese banken en bedrijven hun in het buitenland geïnvesteerd vermogen te gelde moeten maken om de binnenlandse branden te blussen. Leidde die enorme kredietexpansie tot asset-inflatie waar ook ter wereld, deze implosie zal tot een forse deflatie van assets wereldwijd leiden. Staatsobligaties zijn in dit veruit droevigste scenario het enige veilige toevluchtsoord. Zo, dit zwarte scenario hebben we meteen maar even gehad.

2. Noord-Korea implodeert

Nog een gezellig scenario: Noord-Korea implodeert. Gezwollen taal en gezwollen buiken door jarenlange honger gaan niet meer samen. Recentelijk spoelden al 85 Noord-Koreaanse ‘spookschepen’ aan op de kusten van Japan. Met dode en uitgeputte, uitgehongerde vissers, die het land leken te zijn ontvlucht of hoopten op meer vis buiten hun gebruikelijke domeinen. De Chinese autoriteiten hebben inmiddels grote vluchtelingenkampen opgezet aan hun kant van de Noord-Koreaanse grens. Zelfs zonder een militair conflict voorzien zij dus al enorme stromen vluchtelingen.

Zou deze implosie vreedzaam gaan verlopen? Dat hangt af van de honger van de NK grenspolitie. Je hoopt op een souplesse zoals getoond door de Oost-Duitse grenspolitie in 1989, maar je vreest voor een wredere afloop, met kans op een staatsgreep door opstandige militairen. Betekent dat mogelijke einde van het regime een opsteker voor de regionale Aziatische beurzen? Die behoorden in 2017 trouwens tot de beter presterende beurzen. Ik vermoed enigszins cynisch dat de zekerheid van een totalitair regime, hoe erg ook, beter uitpakt voor markten dan de onzekerheid van een regime-change. De regio zal haar adem inhouden. Joepie, ik vertrouw erop, dat de stemming er bij u inmiddels goed inzit….

3. Berlusconi komt terug aan de macht

Berlusconi komt terug aan de macht, niet op het pluche, maar achter de coulissen. Opnieuw goed voor een fors deel van de stemmen bij de komende verkiezingen: samen met overig rechts met misschien wel 40% en daarmee een sleutelrol afdwingend in een nieuwe formatie.

 Permanent met een nieuw permanent, pendelend van het wassen beelden museum Madam Tussauds naar één van zijn talrijke paleizen, hoppend van party naar party, van de ene rechtszaak naar de andere, maar schrijf Berlusconi nimmer af! Hij profiteert van een verzwakte regering Renzi. De vader van één van de huidige ministers bleek een bestuurslid van een regionale bank te zijn, die met succes gelobbyd had voor de redding van zijn bank. Dat kost straks veel stemmen. Berlusconi, zelfs alleen maar op de achtergrond, zal het leven van de overige Europese leiders nog flink zuur kunnen maken. Met als consequentie een flink oplopende risicopremie op Italiaanse staatsobligaties en een achterblijvende Italiaanse beurs. En een versnelde invoering van een Europese versie van het IMF teneinde toekomstige crises in de kiem te kunnen smoren. Dat dan weer wel, gelukkig. Ziet u wel dat er ook positieve verrassingen zijn?

4. De afscheiding van Oost-Europa: East-Exit

Voor de afwisseling een wat negatiever scenario…We zijn te optimistisch geweest over het democratische gehalte van de vroegere communistische staten. Dat wis je niet zo maar even weg. Polen, Hongarije, Tsjechië, Roemenië, Bulgarije, Kroatië, Servië, Albanië, Macedonië en Montenegro: ze werden gelokt met handelsvoordelen en regionale EU-subsidies, maar zullen ze in het gareel komen als die dreigen te worden afgeschaft? Ik denk het niet. Het toegenomen economische zelfvertrouwen en de haat jegens vreemdelingen, zelfs in Oostenrijk trouwens, verenigt hen wellicht tot een nieuw rechts blok, geografisch ook rechts van de rest van Europa.

 Wel het NAVO-lidmaatschap en de bescherming tegen Rusland, maar niet de politieke pressie meer vanuit Brussel? En de consequenties voor markten? Ik weet het niet, laten we zeggen: neutraal. Het oude Europa gaat op eigen kracht door, al is het wat gehavend door de Brexit-perikelen en de afscheiding van Oost-Europa. De rol van de euro zal formeel wat minder groot worden dan eerst voorzien. In de praktijk zullen Oost-Europese landen hun munt zoveel mogelijk blijven koppelen aan de eenheidsmunt. Dat geeft rust aan het economische front. Ziet u wel, deze surprise valt best mee.

5. Catalexit

Catalexit: bijna…de regering Rajoy negeert de recente verkiezingsoverwinning van de separatisten alsmede de oproepen vanuit Brussel om een nieuwe deal met de Catalanen te sluiten. Meer autonomie, nee, daar voelen ze in Madrid niet voor, integendeel. Liever wat spierballen laten zien en de lokale helden, ook Puigdemont, worden langdurig opgesloten.

Een opstand in Catalonië komt zo dichterbij en de rest van Europa kan nu niet meer wegkijken. Anders dreigt een nieuw soort Noord-Ierland te ontstaan. Na bemiddeling door Brussel blijft Catalonië in de euro en de EU en krijgt het een status aparte binnen het Spaanse koninkrijk. Puigdemont komt vrij, samen met z’n oude makkers. De Europese convergentie heeft een nieuwe deuk opgelopen. Who is next? Lombardije, Veneto? De risicopremies op Spaanse en Italiaanse staatsobligaties gaan aanvankelijk weer iets omhoog. Maar u kunt nog gewoon naar Barcelona met uw euro’s: count your blessings.

6. Van Brexit naar Brentry?

Met het vertrek van zowel expats als seizoensarbeiders raakt de Britse arbeidsmarkt steeds verder verlamd en stijgen lonen en prijzen. De Bank of England zit klem: een hogere rente schaadt de economie en de kwetsbare huizenmarkt, maar een te lage rente doet het pond geen goed. De inflatie kan dan verder stijgen en dan neemt de druk op de BoE nog verder toe.

De Conservatieven komen er onderling niet uit: de EU geeft hen niet de bestaande handelsvoordelen en een crisis leidt tot het vertrek van May en tot nieuwe verkiezingen. Labour wint en wil van Brexit af. In plaats van exit-onderhandelingen ontstaan nu entry-onderhandelingen (keep calm and carry on…), waarbij het VK er financieel wel op achteruit zal gaan t.o.v. de oude situatie. Maar het pond stijgt fors in waarde en de exodus van niet-Britten komt tot staan.

Britse exporteurs laten op de beurs een veer nu hun concurrentiepositie plots verslechtert. Londense makelaars slaken een zucht van verlichting en de verhuizing van menig niet-Europese bank naar het vasteland wordt afgelast. Frankfurt en Parijs lachen als een boer met kiespijn. Nederland en de Nordics juichen, de belangrijke handelsrelatie met het VK is gered. Maar toegegeven, dit is een belachelijk optimistisch scenario: my sincere apologies!

7. Amerikaanse bedrijven

Amerikaanse bedrijven halen $ 2.000 miljard terug uit het buitenland en rekenen thuis met de fiscus af. Zo wordt geprofiteerd van de sterk verlaagde vennootschapsbelasting: anders dan soms beweerd wordt leidt dit niet tot een hogere dollarkoers: een dollar blijft immers een dollar en veel valutarisico’s zullen Amerikaanse bedrijven niet genomen hebben toen ze het geld in het buitenland lieten staan.

Ook voor de idee, dat dit geld massaal in de Amerikaanse economie zal worden gepompt, lijken geen goede argumenten aanwezig. Pas als daar bedrijfseconomische of fiscale redenen voor zouden zijn, wordt dat waarschijnlijker. Vooralsnog zal het gewoon worden opgepot in het binnenland, net als voorheen in het buitenland. Zonder speciale gevolgen voor financiële markten.

8. Trump-exit, ofwel Trexit?

Dat kan onmogelijk als een volledige surprise worden beschreven; na het verlies van de Republikeinse Senaatszetel in het super behoudende Alabama zullen ook andere staten volgen. Daarmee komen de Democraten al snel in de meerderheid in de Senaat. Zo wordt Trump een lame-duck en moddert hij nog jaren voort. Het meest verrassend zou zijn als speciale aanklager Mueller alleen Trump’s ondergeschikten weet aan te klagen en Trump zelf vrijuit gaat. Ondertussen zwelgt het volk in vermeende voorspoed na de regen van fiscale manna, die over haar wordt uitgeschud. Op haar beurt schudt zij de eigen beurs soepeltjes leeg.

De New Yorkse beurs weet ook nog niet van wijken. De verdere renteverhogingen door de Fed mogen de pret niet drukken. Wie zei dat irrational exuberance niet meer bestaat? “It’s the economy, stupid” en Trump is bij veel Amerikanen populairder dan ooit. Wij doen intussen net alsof we hem aardig beginnen te vinden….

9. Buiten-Mongolië

De enige huizenmarkt, die nog niet was oververhit, namelijk die in buiten-Mongolië, raakt over haar toeren: zelf de Yurt, de modale nomadentent, die ooit meer dan 1 bitcoin kostte, noteert nu alweer boven de $ 100… En bitcoins zijn allang weer afgeschaft: voor minder dan 1 dubbeltje had dat ook geen zin meer…

U ziet het: traditionele zekerheden bestaan even niet meer. We denken aan een normalisatie van het centrale bankenbeleid binnen 10 jaar. Zo veel langer moet deze gekkigheid niet duren. Wat zijn hiervan de consequenties? Een correctie op de huizenmarkt aan het einde van die 10 jaar, ik schat ongeveer in oktober 2027 want de markt loopt er altijd wat op vooruit, dat weet u…. Voorlopig is er helemaal niets aan de hand en alle andere huizenmarkten kunnen nog minstens 9 jaar en 9 maanden vooruit. Maar wilt u mij daar niet op vastpinnen? Doet u dat s.v.p. wel met de hypotheekrente. Dank u wel.

10. Geen surprises

Tot slot de grootste surprise, namelijk dat er helemaal geen surprises zullen plaatsvinden in 2018. Njet, niente, nada, noppes, niets. Gewoon “business as usual”, met rustig oplopende markten, zachtjes stijgende rentes en inflatie. Nee, het moet niet gekker worden.

Namens mijn collega’s wens ik u een verrassend positief 2018,

Wouter Weijand, Chief Investment Officer